Otwarcie: 14 listopada 2020
w Galerii Raster

kolejne oprowadzania kuratorskie/spektakle: 15, 17, 18 listopada

IDEA

Spektakl-performans-wystawa zbudowane wokół biografii i twórczości artystki Marii Klassenberg, zapomnianej postaci sztuki współczesnej. Podczas wernisażu wystawy swoich prac artystka konfrontuje się z osobistą historią relacji z córką. Kontekstem są jej dzieła, mające postać zapisów performansów, obiektów, instalacji. „MARIA KLASSENBERG” ma formę instalacji teatralnej, przeznaczonej do zaprezentowania w przestrzeni galeryjnej.

Głosy artystki i jej córki, zaangażowanej osobiście obserwatorki, stworzą wielowymiarowy portret pominiętej w podręcznikach historii sztuki XX wieku artystki. Dodatkowym kontekstem będzie komentarz krytyczki i historyczki sztuki, Andy Rottenberg, która umieści twórczość Marii Klassenberg w historii polskiej i światowej sztuki awangardowej.

Na wystawie towarzyszącej spektaklowi prezentowane będzie archiwum Marii Klassenberg przygotowane przez Anetę Grzeszykowską we współpracy z Janem Smagą, poszerzone o archiwum procesu pracy nad spektaklem. Przestrzeń spektaklu będzie zarazem niezależną przestrzenią wystawienniczą, dostępną dla zwiedzających przed i po przedstawieniu.

KIM JEST MARIA KLASSENBERG?

Artystka wizualna i performerka Maria Klassenberg nie istniała, została wymyślona. Powołała ją do życia w marcu 2019 roku reżyserka Katarzyna Kalwat z grupą współpracujących twórców i twórczyń, którzy rekonstruują  jej biografię, spuściznę twórczą i archiwum. Być fikcją to jednak nie to samo, co nie być prawdą. Nieistnienie Klassenberg symbolizuje wszystkie odrzucone ich odrzuconych; wybitne bohaterki i bohaterów polskiej awangardy, których twórczość znajduje się poza oficjalnym obiegiem artystycznym.

Symboliczna spuścizna Marii Klassenberg została objęta opieką kuratorską przez krytyczkę i historyczkę sztuki, Andę Rottenberg. W realizacji tego wieloetapowego projektu artystycznego biorą udział performerki, performerzy, aktorki, aktorzy, artystki i artyści wizualni oraz krytycy, krytyczki, kuratorki i kuratorzy sztuki, którzy uwierzytelniają istnienie bohaterki. “Archiwum Marii Klassenberg, 1970-1980” stworzone zostało przez Anetę Grzeszkowską, artystkę wizualną związaną z Galerią Raster, we współpracy z Janem Smagą oraz kuratorką Joanną Zielińską.

MARIA KLASSENBERG WORK IN PROGRESS

Koncepcja przedstawienia rozwijana była w 2018 roku podczas rezydencji artystycznej reżyserki Katarzyny Kalwat w Paryżu, w ramach konkursu Instytutu Francuskiego i Cité Internationale des Arts. Pierwsze pokazy work in progress “MARIA KLASSENBERG. EKSTAZY” odbyły się w Centrum Sztuki Współczesnej Zamku Ujazdowskim w marcu 2019 (w ramach Generation After. Showcase organizowanego przez Nowy Teatr w Warszawie) oraz czerwcu 2019 roku (w ramach spotkania przedstawicielek i przedstawicieli kongresu SIBMAS – międzynarodowego stowarzyszenia instytutów, bibliotek, muzeów i archiwów teatralnych oraz performatywnych).

Finalnym etapem projektu będzie międzynarodowa premiera spektaklu “MARIA KLASSENBERG”, połączonego z wystawą prac artystki. Projekt współprodukują TR Warszawa i Volksbühne z Berlina w ramach festiwalu POSTWEST. Pierwotnie premiery spektaklu miały odbyć się 27 maja 2020 roku w Berlinie i jesienią 2020 w Warszawie. Ze względu na pandemię COVID-19 premiera została przesunięta na jesień 2020 roku i odbędzie się w Warszawie.

Pod koniec maja 2020 roku, w ramach programu TR Online oraz organizowanego przez Volksbühne ze środków Kulturstiftung des Bundes międzynarodowego festiwalu artystycznego POSTWEST online, twórcy i twórczynie projektu o Marii Klassenberg zaprosili wszystkich chętnych/wszystkie chętne do udziału w przygotowanym specjalnie na czas kwarantanny performansie “Maria Klassenberg. Choreografie domowe”. Majowe działanie artystyczne rozpoczęli aktorzy TR Warszawa – Jan Dravnel i Justyna Wasilewska, aktorzy Volksbühne Berlin – Sarah Franke i Daniel Nerlich oraz kuratorka i historyczka sztuki, Anda Rottenberg. Cały performans transmitowany był na żywo na Facebooku TR Warszawa i Volksbühne Berlin, a zapis wideo wydarzenia znajdzie się w planowanym spektaklu i wystawie poświęconej twórczości Marii Klassenberg. Wirtualna odsłona projektu powstała dzięki wsparciu Instytutu Polskiego w Berlinie oraz Instytutu Adama Mickiewicza.

Grafika autorstwa Grzegorza Laszuka na podstawie "Archiwum Marii Klassenberg, 1970–1980" Anety Grzeszykowskiej.

RECENZJE

"'Maria Klassenberg nie istnieje. Nigdy nie istniała' – mówi Urszula Kiebzak w finałowym monologu. [...] reżyserka oddaje głos aktorce. Ta ustawia się gdzieś poza rolą i odsłania zależności jakie panują w instytucji, w której pracuje. Pada powód stworzenia postaci Marii. Powód bardzo ważny i trudny do zbagatelizowania, dotyczy on bowiem obecności głosu kobiet w przestrzeni publicznej"
Marcin Miętus, DIALOG

"Maria Klassenberg to najbardziej radykalna twórczyni polskiej, a może nawet światowej sztuki współczesnej. To postać fantazmatyczna z wymyślonym archiwum. (...) “Maria Klassenberg nie istnieje. Nigdy nie istniała. Wymyśliliśmy ją, ale być fikcją to nie to samo, co nie być prawdą” – mówi Urszula Kiebzak w końcowym monologu spektaklu-instalacji-wystawy „Maria Klassenberg. Ekstazy” i na dowód wskazuje samą siebie i własną kondycję. Jeśli patrząc od godziny na tę dojrzałą, uporczywie milczącą kobietę, wierzyliśmy dotąd, że siedzi przed nami nieznana radykalna artystka, której Anda Rottenberg zrobiła wreszcie pierwszą w życiu retrospektywną wystawę, znaczy to, że sama Kiebzak pozostaje dla nas całkowicie anonimowa. Nie istnieje w naszej świadomości jako artystka, choć od 40 lat pracuje w Narodowym Starym Teatrze, gdzie grała u najważniejszych, których nazwiska składają się na długą listę, której punkty są teraz skwapliwie wyliczane. „Z jednym wyjątkiem sami mężczyźni, tak wielu” – podsumowuje. O tworzących kobietach łatwo zapomnieć, a jeszcze łatwiej nie usłyszeć o nich wcale."
Agata Adamiecka-Sitek, DWUTYGODNIK.COM

"Odwrócenie staje się konsekwentnie realizowaną strategią Marii Klassenberg – a może strategią Katarzyny Kalwat, która inscenizuje jej życie. Krytyczka i kuratorka (w tej roli Anda Rottenberg) wpisuje twórczość artystki w kolejne dekady i opisuje ją za pomocą następujących po sobie „okresów”, z których każdy antycypuje wielkie przełomy w sztuce. Klassenberg jest zawsze nie tam, gdzie inni, nie „załapuje się” – w latach 80., kiedy ważna jest siła deklaracji, ona się wycofuje, w latach 90., kiedy wszyscy sprzedają, ona odmawia. Dziś jest starą kobietą, której z kolei nikt już nie chce na rynku.
I nadal milczy. Jednocześnie cały proces włączania Klassenberg w obieg artystyczny – krytyczny i rynkowy – staje się krytyką i parodią tego obiegu. Kolejne etykiety, poważny głos tłumacza, sytuacja wernisażu i wypowiedzi córki, będące zwierzeniem i manifestem w jednym – wszystko to odsłania absurd stawki, o jaką miałaby toczyć się gra."
Iwona Kurz, “WIDOK. TEORIE I PRAKTYKI KULTURY WIZUALNEJ”

Victor Inisan, “LA GAZETTE DES FESTIVALS”

koprodukcja:

TR Warszawa i Volksbühne Berlin w ramach Festiwalu Postwest

projekt realizowany przy wsparciu Kulturstiftung des Bundes, Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej i ZAIKS

Patroni teatru